Rodzinna piecza zastępcza jest formą pomocy dziecku pozbawionemu całkowicie lub częściowo opieki rodziców naturalnych. Z reguły ma charakter tymczasowy, gdyż po przezwyciężeniu przez rodzinę naturalną trudności, które były powodem umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, dziecko powraca do biologicznych rodziców. W sytuacji zaś, gdy nie zaistnieją warunki umożliwiające powrót dziecka do domu rodzinnego dziecko, po uregulowaniu jego sytuacji prawnej, może zostać przysposobione.

Rodzinna piecza zastępcza dzieli się na:

1. Rodziny zastępcze:

a) Spokrewnione
b) Niezawodowe
c) Zawodowe, w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego oraz zawodowe specjalistyczne

2. Rodzinne domy dziecka.

Rodzina zastępcza spokrewniona – tworzą ją członkowie rodziny tj. dziadkowie i rodzeństwo.

Rodzina zastępcza niezawodowa – tworzą ją osoby niespokrewnione z dzieckiem lub spokrewnione, ale nie będące dziadkami i rodzeństwem.

Rodzina zastępcza zawodowa
Jest to taka rodzina, w której umieszczonych jest w tym samym czasie troje dzieci. W przypadku rodzeństwa liczba dzieci umieszczonych w takiej rodzinie może się zwiększyć.Rodzina otrzymuje oprócz pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

Rodzina zastępcza zawodowa specjalistyczna
To taka rodzina, w której umieszczone zostają dzieci niedostosowane społecznie, albo dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki i pielęgnacji, a także małoletnie matki z dziećmi. Rodzina otrzymuje oprócz pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, wynagrodzenie z tytułu świadczonej opieki i wychowania.

Pogotowie rodzinne
Jest to rodzina zastępcza o charakterze interwencyjnym. W rodzinie takiej umieszcza się dzieci na pobyt okresowy, do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka. Rodzina otrzymuje oprócz pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka, wynagrodzenie i jest gotowa na przyjęcie o każdej porze do trójki dzieci.

Kto może być rodziną zastępczą?

Rodzinę zastępczą mogą tworzyć małżonkowie lub osoba, którzy:

• Dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
• Nie są i nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona,
• Wypełniają obowiązek alimentacyjny, jeśli taki obowiązek wynika wobec nich z tytułu egzekucyjnego,
• Nie są ograniczeni w zdolności do czynności prawnych, są zdolni do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz opinią psychologa o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej
• Przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• Zapewniają odpowiednie warunki, umożliwiające zaspokojenie indywidualnych potrzeb dziecka,
• Ukończyły szkolenie dla kandydatów na rodziny zastępcze (dotyczy rodzin zastępczych niezawodowych oraz zawodowych) oraz uzyskały stosowną kwalifikację,
• W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, co najmniej jedna osoba, tworząca tę rodzinę, musi posiadać stałe źródło dochodów.

Jak zostać rodziną zastępczą?

– Jeśli chcesz zostać rodziną zastępczą i spełniasz wyżej opisane warunki zgłoś się do Elbląskiego Centrum Usług Społecznych. Szczegółowe informacje uzyskasz w Dziale Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej przy ul. Winnej 9 pokój 306 lub pod nr telefonu 55 625 61 22.

– Dostarcz niezbędne dokumenty (m. in. zaświadczenie o niekaralności, zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pełnienia funkcji rodziny zastępczej od lekarza rodzinnego oraz lekarza psychiatry, zaświadczenie o dochodach).

– Następnie zostanie przeprowadzona rozmowa i diagnoza psychologiczna oraz pedagogiczna określająca predyspozycje i motywacje do bycia rodziną zastępczą.

– Po uzyskaniu pozytywnych opinii kandydaci przystępują do szkolenia, które trwa około 4 miesięcy i odbywa się metodą warsztatową. W trakcie trwania szkolenia trenerzy odwiedzają również kandydatów w ich miejscu zamieszkania. Celem szkolenia jest zapoznanie kandydatów z zasadami funkcjonowania rodzin zastępczych, typowymi problemami związanymi z opieką zastępczą czy sposobami radzenia sobie z nimi. Szkolenie przygotowuje kandydatów do sprawowania opieki i wychowania dzieci, zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych i kompensacji opóźnień, wspierania więzi dziecka z rodziną naturalną, zapewnienia dziecku nawiązania bezpiecznych, pozytywnych i trwałych więzi.

– Po ukończeniu szkolenia konieczne jest odbycie 10 godzinnej praktyki w rodzinie zastępczej, już funkcjonującej, np. rodzinie zastępczej zawodowej lub pogotowiu rodzinnym.

– Następnie zbiera się komisja kwalifikacyjna, która w oparciu o zgromadzony materiał (dostarczone dokumenty, opinie psychologa i pedagoga, wizyty domowe, rekomendację trenerów, itp.) podejmuje decyzję o kwalifikacji bądź braku kwalifikacji na rodzinę zastępczą.

– Szkolenie jest bezpłatne i prowadzone dla kandydatów zamieszkujących na terenie miasta Elbląga.

– Po zakwalifikowaniu dane kandydatów na rodziców zastępczych umieszczane są w Rejestrze kandydatów na rodziców zastępczych prowadzonym przez ECUS.

Ważne! Każda nowo utworzona rodzina zastępcza po przyjęciu dziecka objęta jest wsparciem koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.

Formy pomocy

Świadczenia pieniężne dla rodzin zastępczych

Zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zwanej dalej ustawą, rodzinie zastępczej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka, na każde umieszczone dziecko, przysługuje świadczenie na pokrycie kosztów jego utrzymania w wysokości:

1) 899 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej spokrewnionej;

2) 1.361 zł miesięcznie – w przypadku dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej zawodowej, rodzinie zastępczej niezawodowej.

Rodzina zastępcza otrzymuje również dodatek wychowawczy z ZUS w wysokości świadczenia wychowawczego czyli 500 zł miesięcznie na każde dziecko umieszczone w pieczy zastępczej do czasu ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Rodzinie zastępczej przysługuje także dodatek w kwocie 274 zł na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania:

• Na dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
• Na dziecko umieszczone na podstawie ustawy z dnia 26 października 1982r.
  o postępowaniu w sprawach nieletnich.

Ponadto rodzina zastępcza może ubiegać się o przyznanie świadczeń na pokrycie:

• Niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka – jednorazowo;
• Kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki – jednorazowo lub okresowo;
• Dofinansowania do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka;
• Kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego (dotyczy rodzin zastępczych niezawodowych i zawodowych);
• Kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego – raz w roku (dotyczy rodzin zastępczych zawodowych).

Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej

Rodziny zastępcze obejmowane są opieką koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej.

Koordynator rodzinnej pieczy zastępczej jest swego rodzaju pracownikiem pierwszego kontaktu dla każdej rodziny zastępczej, udziela pomocy oraz wspiera rodziny zastępcze w ich funkcjonowaniu.

Do zadań koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności:

1) udzielanie pomocy rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej;

2) przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i odpowiednio rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku;

3) pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu;

4) zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka dostępu do specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej;

5) zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających;

7) udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej;

8) przedstawianie corocznego sprawozdania z efektów pracy organizatorowi rodzinnej pieczy zastępczej.